Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy w sprawie deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego. Co to oznacza dla przedsiębiorców?

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego. Zgodnie z uzasadnieniem opracowanego przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii projektu, ma on na celu „poprawę środowiska prawnego i instytucjonalnego, w którym działają polskie firmy”[1].

Dnia 11 marca 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego. Zmiany przygotowane w Ministerstwie Rozwoju i Technologii obejmują szereg elementarnych ustaw. Jako cel proponowanych rozwiązań Ministerstwo Rozwoju i Technologii podaje „zmniejszenie liczby zbędnych i nadmiernych wymogów regulacyjnych, co w konsekwencji przyczyni się do zmniejszenia kosztów przedsiębiorców”. W konsekwencji głównym założeniem nowych przepisów ma być przede wszystkim ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Nowe przepisy mają znacząco uprościć i tym samym poprawić środowisko prawne, w którym działają polskie przedsiębiorstwa i stworzyć prawo przyjazne przedsiębiorcom.

Pierwsze zmiany mają zmniejszyć liczbę zbędnych przepisów, które nie mają zastosowania w praktyce bądź mają jedynie wybiórcze. Nowe rozwiązania mają zapewnić sprawniejsze procedury, dzięki czemu obywatele i przedsiębiorcy zaoszczędzą swój czas i pieniądze, co przedłoży się również na efektywność pracy administracji.

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego przygotowywany w Ministerstwie, pociągnie za sobą kilkadziesiąt zmian, obejmujących ustawy z różnych dziedzin życia społecznego, a łącznie przewiduje się zmiany aż w 25 ustawach. Są to:

1. Kodeks postępowania administracyjnego, w którym przewidziane zostały zmiany w zakresie:

• uregulowania doręczeń zastępczych w sytuacji, gdy siedziba osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej nie istnieje lub nie jest możliwa do ustalenia;
• doprecyzowania, jakie sprawy w szczególności nadają się do prowadzenia mediacji administracyjnych;
• umarzania zawieszonych postępowań – po upływie określonego terminu postępowanie zawieszone z przyczyn obligatoryjnych, w oparciu o podstawy wymienione w art. 97 par. 1 k.p.a., będzie mogło ulec umorzeniu, o ile nie będą sprzeciwiać się temu pozostałe strony oraz nie będzie zagrażało to interesowi społecznemu;
• doręczeń hybrydowych – załączniki do decyzji papierowej będą mogły być doręczone na innym trwałym nośniku, za zgodą strony;
• zmiany w zakresie pouczeń do postanowień – w niektórych regulacjach pojawi się instytucja sprzeciwu od postanowienia;
• związania organu pierwszego stopnia wskazaniami organu odwoławczego;
• wprowadzenia możliwość umarzania z urzędu należności dotyczących kar administracyjnych, w tym także kar zaległych.

2. Kodeks cywilny, w którym przewidziana została zmiana w zakresie:

• możliwości zawarcia umowy leasingu w formie dokumentowej, bez konieczności posiadania podpisu elektronicznego weryfikowanego za pomocą kwalifikowanego certyfikatu.

3. Ustawa o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych, w której przewidziana została zmiana w zakresie:

• odstąpienia od zasady dwuinstancyjności wobec postępowań prowadzonych na gruncie tej ustawy.

4. Ustawa o rzemiośle, w której przewidziane zostały zmiany w zakresie:

• rozszerzenia katalogu dopuszczalnej formy prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie rzemiosła;
• zmiany definicji rzemiosła i rzemieślnika;
• odejścia od automatyzmu w kwestii nabywania statusu rzemieślnika przez niektóre spółki wykonujące rzemiosło.

5. Ustawa o straży Granicznej, w której przewidziana została zmiana w zakresie:

• wyłączenia kontroli nielegalnego zatrudniania cudzoziemców spod nowych przepisów regulujących obowiązek publikacji okresowych analiz ryzyka oraz ograniczenia częstotliwości kontroli planowych.

6. Ustawa o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, w której przewidziana została zmiana w zakresie:

• możliwości korzystania przez osoby prowadzące działalność nierejestrowaną z numeru PESEL jako identyfikatora podatkowego, bez konieczności posługiwania się NIP-em.

7. Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty, w której przewidziana została zmiana w zakresie:

• odstąpienia od zasady dwuinstancyjności w sprawach skreślenia z rejestru lekarzy odbywających szkolenie specjalizacyjne.

8. Ordynacja podatkowa, w której przewidziane zostały zmiany w zakresie:

• umarzania zawieszonych postępowań w sytuacji, gdy zaistniałe przeszkody do kontynuowania postępowania nie zostaną usunięte w terminie trzech lat od daty zawieszenia postępowania;
• pojawienia się nowych elementów treści zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej.

9. Prawo bankowe, w którym została przewidziana zmiana w zakresie:

• umożliwienia prowadzenia przez banki rachunków wspólnych na rzecz funduszy inwestycyjnych zarządzanych przez jedno towarzystwo funduszy inwestycyjnych.

10. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, w której została przewidziana zmiana w zakresie:

• doprecyzowania przepisów odnoszących się do tzw. Małego ZUS Plus dot. liczenia karencji odnoszącej się do możliwości ponownego skorzystania z ulgi.

11. Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w której została przewidziana zmiana w zakresie:

• odstąpienia od zasady dwuinstancyjności w postępowaniach dotyczących uhonorowania osób szczególnie zasłużonych, które znalazły się w trudnych sytuacjach życiowych, a także wsparcie w przypadku zaistnienia zdarzeń losowych, ale jedynie o charakterze nadzwyczajnym.

12. Ustawa o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych, w której została przewidziana zmiana w zakresie:

• odstąpienia od zasady dwuinstancyjności w postępowaniach, których celem jest wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru podmiotów wykonujących działalność w zakresie wyrobu i przetwarzania alkoholu etylowego lub rejestru producentów wyrobów tytoniowych na jego wniosek.

13. Prawo lotnicze, w którym została przewidziana zmiana w zakresie:

• odstąpienia od zasady dwuinstancyjności w postępowaniach związanych z wydaniem certyfikatu operatora kontroli bezpieczeństwa oraz z wyznaczeniem zarejestrowanego agenta, dostawcy oraz nadawcy.

14. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, w którym zostały przewidziane zmiany w zakresie:

• umożliwienia wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego bez składania wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy także wobec postanowień;
• umożliwienia wniesienia sprzeciwu nie tylko od decyzji kasatoryjnych, ale także od postanowień.

15. Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w której została przewidziana zmiana w zakresie:

• dookreślenia zasad uczestnictwa rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców w postępowaniach przed sądami.

16. Ustawa o wyrobie napojów spirytusowych, w której została przewidziana zmiana w zakresie:

• odstąpienia od zasady dwuinstancyjności w postępowaniach w sprawach wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru działalności w zakresie wyrobu lub rozlewu napojów spirytusowych na jego wniosek.

17. Ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy, w której została przewidziana zmiana w zakresie:

• wyłączenia kontroli zjawiska nielegalnego zatrudniania cudzoziemców spod nowych przepisów regulujących obowiązek publikacji okresowych analiz ryzyka oraz ograniczenia częstotliwości kontroli planowych.

18. Ustawa o kierujących pojazdami, w której została przewidziana zmiana w zakresie:

• odstąpienia od zasady dwuinstancyjności w postępowaniach dotyczących: wpisu do ewidencji instruktorów jazdy, wykładowców i administratorów oraz odmowy takiego wpisu, wydania, przedłużenia oraz rozszerzenia zezwolenia na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym, wydania zezwolenia na kierowanie pojazdem przewożącym wartości pieniężne, wpisu do ewidencji instruktorów techniki jazdy oraz odmowy takiego wpisu.

19. Ustawa o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenia prawa (zmiany redakcyjne)
20. Prawo przedsiębiorców, w którym zostały przewidziane zmiany w zakresie:

• wprowadzenia możliwości mniej sformalizowanego występowania do przedsiębiorców bez wszczynania postępowania (tzw. wystąpienie do osoby);
• braku konieczności przedkładania dokumentu pełnomocnictwa lub prokury;
• ograniczenia w stosowaniu pieczątek i dołączania wydruków KRS i CEIDG;
• obowiązkowych analiz prawdopodobieństwa naruszenia prawa poprzedzające kontrolę planową;
• nowych elementów zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli;
• skrócenia czasu trwania kontroli u mikroprzedsiębiorców z 12 do 6 dni;
• uzależnienia liczby przeprowadzanych kontroli od kategorii ryzyka;
• możliwości przedsiębiorcy do wniesienia sprzeciwu wobec czynności kontrolnych;
• wprowadzenia ogólnych zasad stanowienia prawa przyjaznego przedsiębiorcom.

21. Ustawa o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (zmiany redakcyjne)
22. Ustawa o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców, w której została przewidziana zmiana w zakresie:

• dookreślenia zasad uczestnictwa Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców w postępowaniu w sprawie skargi nadzwyczajnej przed Sądem Najwyższym.

23. Prawo zamówień publicznych, w którym zostały przewidziane zmiany w zakresie:

• wprowadzenia elektronizacji rozpraw i posiedzeń przed Krajową Izbą Odwoławczą;
• uporządkowania kwestii wyłączenia stosowania w odniesieniu do zamówień, których przedmiotem są pożyczki lub kredyty.

24. Ustawa o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców, w której została przewidziana zmiana w zakresie:

• zwiększenia limitu środków przeznaczanych na koszty udzielania pomocy publicznej przez Agencję Rozwoju Przemysłu.

25. Ustawa o wyrobach winiarskich, w której została przewidziana zmiana w zakresie:

• ujednolicenia przepisów w zakresie wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru na jego wniosek.

Aktualnie projekt ustawy został skierowany do Sejmu, a aktualny etap procesu legislacyjnego można śledzić tutaj.

Ministerstwo Rozwoju i Technologii w uzasadnieniu projektu podkreśliło, że wejście w życie projektowanych zmian przepisów wpłynie korzystnie na rozwój przedsiębiorstw w Polsce. Nowe rozwiązania mają zapewnić szybsze i sprawniejsze procedury administracyjne i poprawę warunków do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, w tym ułatwienie podejmowania pierwszych kroków w biznesie.

Nowe rozwiązania mają wejść w życie zasadniczo od dnia 1 maja 2025 r., z wyjątkiem przepisów odnoszących się do postępowań odwoławczych przed Krajową Izbą Odwoławczą, które mają zacząć obowiązywać dnia 1 stycznia 2026 r.

[1] Uzasadnienie z dnia 5.04.2024 r. rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego. Autorem dokumentu jest Ministerstwo Rozwoju i Technologii.

Autorem artykułu jest Aplikantka adwokacka Paulina Groele.