W przypadku dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie, jednym z istotnych elementów żądań pozwu jest prawidłowe ustalenie daty, od której powód może domagać się zapłaty ustawowych odsetek za opóźnienie. Należy bowiem pamiętać, że sąd przy wyrokowaniu nie może orzec ponad żądanie (art. 321 KPC). Powód nie może również zgłosić żądania zapłaty odsetek od zadośćuczynienia na przykład dopiero na etapie postępowania apelacyjnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18.12.2024 r., sygn. I ACa 732/13).
W doktrynie i orzecznictwie sporne jest, czy odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia powinny być liczone od dnia wyrokowania przez sąd, czy po bezskutecznym upływie terminu wynikającego z wezwania do spełnienia świadczenia (art. 455 KC).
Obecnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd opowiadający się za możliwością zasądzenia odsetek za opóźnienie od roszczenia odszkodowawczego dopiero od daty wydania wyroku. W ostatnim postanowieniu z dnia 15.01.2025 r., sygn. I CSK 1273/24 Sąd Najwyższy skrytykował jednak to stanowisko uznając, że:
Co się tyczy kwestii wykładni art. 481 § 1 KC w związku z art. 455 KC w zakresie wymagalności odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego w przypadku dochodzenia roszczenia o zadośćuczynienie, należy przyjąć, że obecnie dominuje w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd zgodnie, z którym nietrafne, z obrazą art. 455 KC, jest uznanie, że odsetki od kwoty zadośćuczynienia, mające waloryzacyjny charakter, zasądzić należy od daty wyrokowania. (…)
Jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., uprawniony nie ma niewątpliwie możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tego właśnie terminu. Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości w pewnym zakresie uznaniu sądu. Przewidziana w art. 445 § 1 i art. 448 k.c. możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada bowiem dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Pomimo więc pewnej swobody sądu przy orzekaniu o zadośćuczynieniu, wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2011 r., V CSK 38/11).
Najnowsze stanowisko Sądu Najwyższego daje więc uzasadnioną podstawę do żądania przez powoda zapłaty ustawowych odsetek za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia już od chwili wymagalności roszczenia, wynikającej z zastosowania art. 455 KC, a nie od dnia wyrokowania. Zwłaszcza, że podobne stanowisko Sąd Najwyższy zajął już m.in. w wyroku z dnia 16.07.2004 r., sygn. I CK 83/04 oraz z dnia 21.02.2002 r., sygn. IV CKN 793/00. Pogląd ten prezentowany jest również przez niektóre sądy powszechne (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28.10.2011 r., sygn. VI ACa 247/11; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17.04.2014 r., sygn. I ACa 1376/13 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22.07.2014 r., sygn. I ACa 292/14).
Autorem artykułu jest Aplikantka adwokacka Zuzanna Łoś.