Do jednych z najważniejszych praw korporacyjnych przysługujących wspólnikom spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należą prawo do uczestnictwa oraz prawo do wykonywania prawa głosu podczas zgromadzeniu wspólników spółki. Zgromadzenie wspólników nie jest organem stałym, albowiem każdorazowo wymaga zwołania w formie zwyczajnego lub nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników. Tryb zwoływania, zasady funkcjonowania i zakres kompetencji zgromadzenia wspólników spółki regulują przepisy ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 18 z późn. zm., dalej jako: „Ustawa’’ lub ,,KSH’’), postanowienia umowy spółki i ewentualnie regulaminu zgromadzenia wspólników spółki.
Ustawa zawiera przepisy przewidujące instrumenty ochrony wspólników mniejszościowych, które przysługują wspólnikowi bądź wspólnikom reprezentującym określony procent kapitału zakładowego spółki.
Jednymi z instrumenty ochrony wspólników mniejszościowych są wynikające z art. 236 § 1 KSH:
- prawo wspólnika lub wspólników reprezentujących co najmniej 1/20 kapitału zakładowego do żądania umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego zgromadzenia wspólników,
- prawo wspólnika lub wspólników reprezentujących co najmniej 1/10 kapitału zakładowego do żądania zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki i umieszczenia określonych spraw w porządku obrad.
Przy ustaleniu czy wspólnikowi lub wspólnikom przysługuje 1/10 lub 1/20 kapitału zakładowego uwzględnić należy aktualną wysokość kapitału zakładowego ujawnioną w rejestrze przedsiębiorców. Podkreślić należy, że art. 236 § 1 KSH ma charakter semiimperatywny, co oznacza, że w umowie spółki może dojść do jednostronnego złagodzenia warunków w nim określonych na korzyść wspólników. Innymi słowy umowa spółki może przyznawać uprawnienie do domagania się zwołania zgromadzenia wspólnikom, którzy reprezentują niższy udział w kapitale zakładowym.
Żądanie wspólnika lub wspólników mniejszościowych do uzupełnienia porządku obrad najbliższego zgromadzenia wspólników
Proces zwołania zgromadzenia wspólników spółki składa się z szeregu działań faktycznych i prawnych. Jednym z nich, jest poinformowanie wspólników przez zarząd spółki o zwołaniu zgromadzenia wspólników oraz o jego szczegółowym porządku obrad. Zgodnie z dominującą linią orzeczniczą oznaczenie porządku obrad zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością musi być na tyle precyzyjne, aby przedmiot obrad był oczywisty, umożliwiający realne przygotowanie się do dyskusji i podjęcia ewentualnych uchwał (tak m.in. Wyrok SA w Gdańsku z 8.03.2021 r., I AGa 135/20). Punkty porządku obrad powinny być zatem wskazane zrozumiale i przejrzyście. Wymóg szczegółowości porządku obrad nie wymaga jednak przytaczania w całości brzmienia proponowanych uchwał.
Instrumentem ochrony wspólników mniejszościowych w zakresie wpływu na porządek obrad zgromadzenia wspólników jest art. 236 § 11 KSH, przyznający wspólnikowi lub wspólnikom reprezentującym co najmniej 1/20 kapitału zakładowego prawo żądania umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego zgromadzenia. To uprawnienie umożliwia wspólnikom mniejszościowym przedstawienie ważnych dla nich kwestii w celu poddania ich dyskusji oraz głosowaniu przez wszystkich wspólników.
Żądanie takie należy złożyć zarządowi na piśmie najpóźniej na trzy tygodnie przed terminem zgromadzenia wspólników. Przyjąć należy, że jest ono skuteczne, gdy zostało złożone wobec co najmniej jednego członka zarządu. Należy podkreśli, że zarząd spółki po otrzymaniu takiego żądania nie jest zobowiązany do zwoływania zgromadzenia, lecz jego obowiązkiem jest wyłącznie dołączenie wskazanej przez wspólnika lub wspólników sprawy do porządku obrad najbliższego zgromadzenia wspólników oraz zawiadomienie o tym fakcie pozostałych wspólników. W praktyce oznacza to, że kolejne zgromadzenie może odbyć się dopiero po upływie kilku miesięcy od zgłoszenia przez wspólnika żądania umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego zgromadzenia, co z kolei może generować znaczne opóźnienie w omówieniu na forum zgromadzenia wspólników konkretnych spraw, czy też poddaniu pod głosowanie oczekiwanych przez wspólników mniejszościowych projektów uchwał.
Żądanie wspólnika lub wspólników do zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników
Wspólnik reprezentujący co najmniej 1/10 kapitału zakładowego jest ustawowo uprawniony do żądania zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki. W ramach żądania, wspólnik mniejszościowi określa, jakie sprawy powinny zostać umieszczone w porządku obrad i rozpatrzone na tym zgromadzeniu. Żądanie należy złożyć na piśmie zarządowi spółki najpóźniej na miesiąc przed proponowanym terminem zgromadzenia wspólników. Uprawnienie do zwoływania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników jest prawem, którego nie można nadużywać, ponieważ zbyt częste i bezpodstawne zwoływanie zgromadzeń może zostać uznane za działanie na szkodę spółki.
Odwołanie nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników zwołanego na żądanie wspólników
W przypadku nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników, zwołanego na żądanie uprawnionego wspólnika lub wspólników, to wyłącznie wspólnik lub wspólnicy, którzy zażądali zwołania, mają prawo do jego odwołania. W przeciwnym wypadku zarząd spółki mógłby utrudnić skuteczne wykonywanie praw mniejszości poprzez uwzględnienie żądania zwołania zgromadzenia wspólników spółki, a następnie jego odwołanie.
Co może zrobić wspólnik mniejszościowy, gdy zarząd spółki mimo zgłoszonego żądania nie zwoła nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników?
Dodatkowa ochrona opisanych powyżej praw wspólników mniejszościowych przewidziana została w art. 237 KSH. Ustawodawca jednoznacznie określił, iż sąd rejestrowy, po wezwaniu zarządu spółki do złożenia oświadczenia, może upoważnić do zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki występujących z żądaniem wspólnika lub wspólników w sytuacji, gdy zarząd spółki w terminie dwóch tygodni od dnia przedstawienia żądania nie zwoła nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników zgodnego z porządkiem obrad zgłoszonym przez wspólników, jak również wtedy, gdy zarząd nie uwzględni w porządku obrad żądania umieszczenia określonych spraw. Brak zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia w terminie dwutygodniowym należy rozumieć jako brak wysłania zawiadomień o zwołaniu zgromadzenia, nie jako brak odbycia zgromadzenia w tym terminie. Z wnioskiem takim można wystąpić również, gdy zarząd spółki uwzględnił żądanie jedynie częściowo lub zwołanie było wadliwe.
Jak skutecznie złożyć do sądu rejestrowego wniosek o upoważnienie do zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników?
Z wnioskiem do sądu rejestrowego mogą wystąpić tylko ci wspólnicy, którzy uprzednio wystąpili do zarządu spółki z żądaniem zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników lub umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego zgromadzenia. W związku z tym, że w postanowieniu w przedmiocie udzielenia upoważnienia do zwołania zgromadzenia sąd wyznacza przewodniczącego zgromadzenia, dopuszczalne jest wskazanie we wniosku kandydata na przewodniczącego.
Przepisy KSH nie wskazują maksymalnego terminu do złożenia takiego wniosku, jednak ważne jest, aby wniosek został złożony niezwłocznie po bezskutecznym upływie terminu do podjęcia czynności przez zarząd spółki, dlatego, że żądanie wystosowane po upływie dłuższego czasu może stać się bezprzedmiotowe, co doprowadzi do oddalenia wniosku.
Wniosek o upoważnienie do zwołania zgromadzenia powinien zostać złożony do sądu właściwego ze względu na siedzibę spółki. Jest to sąd rejestrowy, a postępowanie z wniosku wspólników toczy się w trybie nieprocesowym. Wniosek taki podlega opłacie sądowej w wysokości 300 zł.
Ponadto art. 237 § 2 Ustawy wprowadzona dodatkowe uprawnienie dla wspólnika lub wspólników, na żądanie których zostało zwołane zgromadzenie, ponieważ przewiduje możliwość zwrócenia się do sądu rejestrowego o zwolnienie z obowiązku pokrycia kosztów zwołania i odbycia zgromadzenia nałożonych uchwałą zgromadzenia wspólników spółki.
Sąd orzeka w przedmiocie wniosku o udzielenie upoważnienia do zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników w drodze postanowienia, które może zostać zaskarżone poprzez wniesienie apelacji. Od postanowienia sądu II instancji nie przysługuje skarga kasacyjna.
Podsumowanie
Zasada ochrony praw wspólników mniejszościowych stanowi jedną z podstawowych zasad konstrukcyjnych spółki kapitałowej. Ustawa przyczynia się do zwiększenia ich ochrony poprzez przepisy zapewniające wspólnikom mniejszościowym, posiadającym określony udział w kapitale zakładowym, wpływ nie tylko na katalog spraw będących przedmiotem obrad zgromadzenia spółki, ale i samo jego zwołanie. Omówione powyżej regulacje stanowią przejaw dbałości zarówno o interes spółki jak i własnych praw wspólników.
Podobne instrumenty prawne przewidujące ochronę mniejszościowych akcjonariuszy znajdziemy w przepisach regulujących pozostałe spółki kapitałowe. Art. 400 i 401 KSH dotyczące spółki akcyjnej oraz art. 30085 i 30086 KSH odnoszące się do prostej spółki akcyjnej regulują uprawnienie akcjonariuszy reprezentujących określony procent kapitału zakładowego do żądania zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego zgromadzenia lub umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia.
Wpis jest kolejnym z serii dotyczącej uprawnień wspólników sp. z o.o. Więcej na ten temat znajdziesz w poprzednich wpisach na naszym blogu – tutaj oraz tutaj.
Autorem artykułu jest Asystentka Prawna Paulina Czarnynoga.