Nowelizacja ustawy o rachunkowości, czyli zrównoważony rozwój na pierwszym planie!

Ostatnie miesiące 2024 r. upłynęły pod znakiem intensywnych prac nad implementacją do polskiego porządku prawnego dwóch znaczących unijnych dyrektyw, tj.

• Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (dalej „Dyrektywa 2022/264”);
• Dyrektywy delegowanej Komisji (UE) 2023/2775 z dnia 17 października 2023 r. zmieniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do dostosowania kryteriów wielkości przedsiębiorstwa dla mikro-, małych, średnich i dużych jednostek lub grup (dalej „Dyrektywa 2023/2775”).

Zwieńczeniem tych prac było podpisanie przez Prezydenta w dniu 12 grudnia 2024 r. ustawy z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Ustawa o zmianie Ustawy o rachunkowości i Ustawy o biegłych” lub „Nowa Ustawa”).

Jak wskazuje sam tytuł Nowej Ustawy, główne zmiany dotyczą przepisów w ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej: „Ustawa o rachunkowości”) oraz ustawy z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (dalej: „Ustawa o biegłych rewidentach”). Zasadniczym celem zmian jest zapewnienie, aby większa grupa przedsiębiorstw sprawozdawała istotne, porównywalne i wiarygodne informacje na temat zrównoważonego rozwoju.

Ustawa o zmianie Ustawy o rachunkowości i Ustawy o biegłych weszła w życie 1 stycznia 2025 r.

Kogo dotyczą nowe obowiązki w zakresie sprawozdawczości?

Nowa Ustawa wprowadziła nowe obowiązki w zakresie sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju przede wszystkim na duże jednostki (czyli  jednostki, które w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność – w roku obrotowym, w którym rozpoczynają działalność, przekroczą co najmniej dwie z następujących trzech wielkości: (i) 110 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,(ii) 220 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy, (iii) 250 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty), jak również jednostki będące jednostką dominującą dużej grupy kapitałowej, małe i średnie jednostki będące emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym.

Jednocześnie, Nowa Ustawa wprowadziła do przepisów Ustawy o rachunkowości definicje mikro, małych, średnich i dużych jednostek. Kwalifikacja do danego statusu odbywa się w oparciu m.in. o wielkość sumy aktywów, przychodów czy liczby osób zatrudnionych danej jednostki.

Czym jest sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw?

W pierwszej kolejności wyjaśniać należy pojęcie „zrównoważonego rozwoju”. Zrównoważony rozwój można określić jako koncepcję, która zakłada dążenie do zaspokajania obecnych potrzeb ludzkości, bez uszczerbku dla zdolności przyszłych pokoleń do zaspokajania swoich własnych potrzeb. Obejmuje on zasadniczo trzy kluczowe obszary:

• środowisko,
• społeczeństwo,
• gospodarkę.

Celem zrównoważonego rozwoju jest osiągnięcie harmonii między tymi trzema filarami, tak aby rozwój nie prowadził do degradacji środowiska naturalnego, nierówności społecznych ani nadmiernego wyczerpywania zasobów.

Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju to zatem nic innego jak proces raportowania przez obowiązane podmioty informacji dotyczących ich wpływu na środowisko, społeczeństwo i gospodarkę. Celem sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju jest więc zapewnienie przejrzystości i odpowiedzialności firm wobec ich interesariuszy, w tym inwestorów, klientów, pracowników i społeczności. W ramach prowadzonej sprawozdawczości poszczególnie podmioty powinny ujawniać, w jaki sposób ich działalność wpływa na zrównoważony rozwój i jak zamierzają zarządzać ryzykami oraz wykorzystywać szanse związane z tym obszarem.

Przykładowo, zgodnie z nowo dodanym art. 63 r Ustawy o rachunkowości jednostka mała i jednostka średnia będące emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz jednostka duża są obowiązane do przedstawienia w wyodrębnionej części sprawozdania z działalności informacji niezbędnych do zrozumienia wpływu jednostki na kwestie zrównoważonego rozwoju oraz do zrozumienia, w jaki sposób kwestie zrównoważonego rozwoju wpływają na rozwój, wyniki i sytuację jednostki (sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju).

Sprawozdawczość dla ww. jednostek musi zawierać m.in.

• zwięzły opis modelu biznesowego i strategii biznesowej jednostki (w którym musi się zawrzeć opis m.in. odporności modelu biznesowego i strategii biznesowej jednostki na ryzyka związane z kwestiami zrównoważonego rozwoju),
• opis określonych w czasie i ustanowionych przez jednostkę celów dotyczących kwestii zrównoważonego rozwoju, w tym bezwzględnych celów redukcji emisji gazów cieplarnianych co najmniej na rok 2030 i rok 2050,
• opis roli kierownika jednostki oraz członków rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego jednostkę w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju,
• opis polityk jednostki w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju,
• i inne wymienione w Projekcie Ustawy.

Jakie kluczowe zmiany wprowadziła Ustawa o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw?

W ramach kluczowych zmian nowej Ustawy w zakresie raportowania należy wskazać m.in.

1. Szerszy zakres jednostek sprawozdawczych – obowiązek raportowania informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju miałby objąć szerszą grupę podmiotów, w tym większe przedsiębiorstwa, grupy kapitałowe oraz małe i średnie jednostki notowane na rynku regulowanym.
2. Standaryzacja raportowania – wprowadzenie jednolitych Europejskich Standardów Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju w celu wyeliminowania dotychczasowej dowolności w wyborze metod raportowania, zapewniając porównywalność i spójność informacji.
3. Poszerzony zakres raportowanych informacji – obwiązane podmioty będą musiały ujawniać szczegółowe dane dotyczące kwestii zrównoważonego rozwoju w trzech kluczowych obszarach: środowiskowym, społecznym (w tym praw człowieka) oraz ładu korporacyjnego.
4. Weryfikacja przez biegłych rewidentów – nowe przepisy nakładają obowiązek weryfikacji raportów dotyczących zrównoważonego rozwoju przez biegłych rewidentów, co w praktyce może znacząco podnieść wiarygodność tych informacji.
5. Digitalizacja raportowania – raporty będą musiały być przygotowywane w formie elektronicznej tj. formacie XHTML oraz XBRL, co ma ułatwić ich maszynowe odczytanie i analizę danych.

Cele wdrożenia nowych przepisów oraz inne kluczowe zmiany

Wdrożenie Dyrektywy 2022/264 oraz Dyrektywy 2023/2775 w założeniu unijnego ustawodawcy ma przynieść liczne korzyści, zarówno dla przedsiębiorstw, jak i dla całej gospodarki, m.in. poprzez:

• Zwiększenie transparentności – nowe regulacje mają przyczynić się do lepszej dostępności i porównywalności informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju, co wspiera proces podejmowania decyzji inwestycyjnych.
• Zwiększenie odpowiedzialności przedsiębiorstw – obowiązane podmioty będą musiały bardziej angażować się w raportowanie swojego wpływu na środowisko, społeczeństwo oraz zarządzanie, co zbuduje większe zaufanie w relacjach z interesariuszami.
• Wsparcie Europejskiego Zielonego Ładu – nowe regulacje będą wspierały realizację celów związanych z Europejskim Zielonym Ładem oraz globalnymi celami zrównoważonego rozwoju ONZ.

Zmiany w progach dla jednostek

Nowa Ustawa wprowadza istotne zmiany w progach, które definiują poszczególne kategorie jednostek, a także obowiązek poddania badaniu sprawozdania finansowego. Przykładowo podwyższono limit przychodów netto ze sprzedaży obligujących do prowadzenia ksiąg rachunkowych o 25% – po zmianie wynosi on 2 500 000 euro.

Uproszczenia dla mniejszych jednostek

Zmiany mają również uprościć regulacje dotyczące jednostek mikro i małych oraz poprawić sprawozdawczość.

Definicja jednostek mikro i małych – zamiast skomplikowanych zapisów, jednostki te określane są prostymi progami, takimi jak przychody, aktywa bilansu i liczba pracowników.

Ujednolicenie pojęcia przychodów netto – wprowadzono spójne kryteria przychodów netto, które mają być stosowane we wszystkich obszarach ustawy o rachunkowości, w tym przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych i sporządzaniu sprawozdań finansowych.

Zwolnienie jednostek mikro i małych – jednostki mikro i małe nie będą objęte obowiązkiem sporządzania zestawienia zmian w kapitale oraz rachunku przepływów pieniężnych.

Przedmiotowe zmiany mają na celu ułatwienie życia mniejszym przedsiębiorstwom i zwiększenie przejrzystości w zakresie sprawozdawczości finansowej.

Podsumowanie

Zmiany wprowadzone Ustawą o zmianie Ustawy o rachunkowości i Ustawy o biegłych stanowią ważny krok ku bardziej transparentnemu i odpowiedzialnemu raportowaniu zrównoważonego rozwoju przez przedsiębiorstwa. Dzięki wprowadzeniu jednolitych standardów, obowiązkowej weryfikacji oraz cyfryzacji raportowania, przedsiębiorstwa będą w stanie skuteczniej monitorować i prezentować swoje działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. To nie tylko krok ku większej odpowiedzialności, ale także ku lepszej alokacji kapitału oraz realizacji celów związanych z ochroną środowiska i rozwojem społecznym.

Autorem artykułu jest Aplikantka adwokacka Zuzanna Łoś.