Rządowa propozycja zmiany definicji mobbingu
Dnia 10 grudnia 2024 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (dalej jako: „MRPiPS”) wystąpiło z wnioskiem o wpisanie do wykazu prac legislacyjnych rządu projektu ustawy nowelizującej postanowienia Kodeksu Pracy. Głównym założeniem zmian proponowanych przez resort jest stworzenie nowej definicji mobbingu, dostosowanej do współczesnych realiów. Istniejąca od ponad 20 lat definicja nierzadko powoduje bowiem trudności w zaspokajaniu potrzeb pracowników i dochodzeniu przez nich swoich roszczeń na drodze sądowej. Rząd dostrzegając więc dezaktualizację obecnego kształtu wskazanych przepisów oraz ich złożony i niezrozumiały charakter podjął się próby uproszczenia definicji mobbingu.
Aktualne brzmienie przepisów i główne założenia projektu zmian
Obecnie obowiązująca definicja, zawarta w art. 943 § 2 Kodeksu Pracy, wskazuje, że mobbing jest to działanie lub zachowanie dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Zdaniem MRPiPS, dotychczasowe przepisy są zbyt skomplikowane i często utrudniają osobom dotkniętym mobbingiem dochodzenie swoich praw przed sądem. W obecnym stanie prawnym konieczne jest bowiem spełnienie kilku warunków jednocześnie, by dane zachowanie zostało uznane za mobbing. Ponadto, to na pracowniku spoczywa ciężar udowodnienia, że przesłanki wskazane w przytoczonym przepisie zostały spełnione. W praktyce oznacza to, że pracownicy mają trudności w udowodnieniu, że rzeczywiście byli ofiarami mobbingu. Zmiany zaproponowane przez rząd mają więc na celu uproszczenie przepisów, co wpłynie pozytywnie na ich przejrzystość i interpretowanie zarówno przez pracowników, jak i pracodawców. Ujednolicenie definicji może również poprawić spójność orzecznictwa w sprawach dotyczących mobbingu. Przytoczona definicja nie była bowiem zmieniana od ponad dwóch dekad i nie budzi wątpliwości, iż nie przystaje ona do dzisiejszej rzeczywistości.
Brzmienie nowej definicji mobbingu
Proponowana nowelizacja zakłada, że kluczową cechą mobbingu ma być uporczywe nękanie pracownika. Samo zaś stwierdzenie istnienia mobbingu ma zostać uniezależnione od wystąpienia określonego skutku lub intencjonalności działania sprawcy.
Obecnie skutkami mobbingu według normy art. 943 Kodeksu Pracy są:
- zaniżona ocena przydatności zawodowej,
- poniżenie lub ośmieszenie pracownika,
- izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Celem działań mobbera według aktualnej definicji są zaś poniżenie lub ośmieszenie pracownika, bądź jego izolacja czy wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Zgodnie z projektem wskazane cele i skutki przestaną wchodzić w zakres ustawowych znamion mobbingu. Według nowej definicji wykluczone zostaną również incydentalne czy jednorazowe przypadki niewłaściwych zachowań, a nacisk zostanie położony na działania o charakterze nawracającym lub stałym.
Pozostałe zmiany w postanowieniach Kodeksu Pracy
Projekt nowelizacji wprowadza również dodatkowe obowiązki dla pracodawców. Zgodnie z nowymi przepisami, będą oni zobowiązani do wprowadzenia w regulaminie pracy zasad przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji oraz prowadzenia działań prewencyjnych, reagowania na przypadki mobbingu oraz wspierania jego ofiar.
Zmiany zakładają również zwolnienie z odpowiedzialności cywilnoprawnej pracodawcy w sytuacjach, gdy mobbing nie był wynikiem jego działań, a środki zapobiegawcze zostały uprzednio wdrożone. Projekt zakłada również ustanowienie minimalnego progu zadośćuczynienia za mobbing. Jego wysokość ma wynosić równowartość sześciu miesięcznych wynagrodzeń ofiary.
Proponowane zmiany mogą okazać się kluczowe dla poprawy sytuacji pracowników zmagających się z mobbingiem, jak również dla ujednolicenia praktyk stosowanych przez pracodawców w tym zakresie.
Autorem artykułu jest Asystentka prawna Julia Cichowska.