Jesteś przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną i właśnie doręczono Ci pismo z Sądu z adnotacją „postępowanie gospodarcze” oraz zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi na pozew? A może, co gorsze, Sąd doręczył Ci nakaz zapłaty albo wyrok zaoczny i zobowiązał do złożenia sprzeciwu albo zarzutów od nakazu zapłaty? Jeżeli tak, to przed merytorycznym zapoznaniem się z treścią orzeczenia lub pisma procesowego, koniecznie, skrupulatnie zapoznaj się z treścią pouczeń Sądu.
Pouczenie powinno zawierać informacje dotyczące m.in.:
- terminu na złożenie odpowiedzi na pozew albo sprzeciwu, albo zarzutów od nakazu zapłaty (który co do zasady wynosi dwa tygodnie od dnia doręczenia) – dla ułatwienia w dalszej części artykułu: „Środek Zaskarżenia”;
- terminu na złożenie wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych (który co do zasady wynosi tydzień od momentu doręczenia).
O ile na termin na złożenie Środka Zaskarżenia zwraca uwagę w zasadzie każdy, wszak jest on najczęściej wyartykułowany na samym początku pouczenia, tak drugi z ww. terminów w praktyce łatwo jest przeoczyć. Informacja o możliwości złożenia wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych bardzo często zawarta jest w połowie lub na końcu pouczenia liczącego zwykle nawet kilka stron.
Tymczasem skuteczne złożenie wniosku o wyłączenie przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych ma bardzo duży wpływ na dalszy przebieg postępowania, przyjętą strategię procesową, a w konsekwencji może znacząco zwiększyć szanse na wygraną.
Przewidziane w przepisach Działu II A ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm.) – dalej jako „KPC”), postępowanie w sprawach gospodarczych ma znacznie bardzie sformalizowany charakter, tj.:
- strony w pierwszym piśmie procesowym muszą powołać wszystkie twierdzenia i dowody (art. 4585 1 KPC) ponieważ twierdzenia i dowody powołane później podlegają pominięciu przez Sąd, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim wypadku strona ma dwa tygodnie od dnia, w którym powołanie twierdzenia lub dowodu stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania (art. 4585 § 4 KPC);
- dowód z zeznań świadków Sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 45810 KPC);
- nie jest możliwe złożenie przez stronę pozwaną powództwa wzajemnego (art. 4588 3 KPC);
- oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego może być wykazane dokumentem, a zatem pismem, mailem, sms, tj. jakimkolwiek nośnikiem informacji umożliwiającym zapoznanie się z jej treścią (art. 45811 KPC).
Jeśli jesteś przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, a Twoja strategia procesowa w sprawie ma opierać się w zasadzie wyłącznie na złożeniu wniosków o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków lub posiadasz wierzytelność, która umożliwiłaby Ci złożenie powództwa wzajemnego lub w terminie do złożenia Środka Zaskarżenia nie jesteś w stanie zgromadzić wszystkich niezbędnych dowodów, to w Twoim interesie jest rozważenie prowadzenia postępowania z wyłączeniem przepisów o postępowaniu gospodarczym.
Natomiast w sytuacji gdy materiał dowodowy przedstawiony przez oponenta jest niekompletny lub opiera się w głównej mierze na wnioskach o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków, wówczas warto zastanowić się nad prowadzeniem sporu w oparciu o przepisy Działu II A KPC o postępowaniu w sprawach gospodarczych.
Mając na uwadze powyższe kluczowe jest zatem, aby od razu po otrzymaniu korespondencji z Sądu zwrócić uwagę na pouczenia. Następnie należy przeanalizować przedstawiony przez stronę przeciwną materiał dowodowy oraz twierdzenia i zestawić te okoliczności z dysponowanym faktami i dysponowanym przez siebie materiałem dowodowym. Dopiero tak przeprowadzona analiza daje podstawę do podjęcia decyzji
o złożeniu wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów dotyczących postępowania gospodarczego.
W praktyce na przeanalizowanie sprawy pod kątem złożenia ewentualnego wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów dotyczących postępowania gospodarczego ustawodawca przewidział jedynie tygodniowy termin, liczony od dnia doręczenia na piśmie pouczeń, chyba że doręczenie pouczeń nie było wymagalne, wtedy okres może wydłużyć się do pierwszego pisma procesowego, a zatem co do zasady do terminu złożenia Środka Zaskarżenia (art. 4586 § 1 i § 2 KPC). Doręczenie pouczeń jest niewymagalne, jeżeli strona jest zastępowana przez adwokata radcę prawnego, rzecznika patentowego czy Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, co a contrario wynika z art. 4584 § 1 KPC.
Jeśli więc otrzymałeś stosowne pouczenie, w ciągu tygodnia możesz złożyć wniosek o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów postępowania gospodarczego.
W sytuacji skutecznego złożenia wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów dotyczących postępowania gospodarczego, sprawa pozostaje w wydziale gospodarczym i jest rozpoznawana przez ten sam skład sądu, lecz z pominięciem przepisów
o postępowaniu gospodarczym.
Jeżeli spóźnisz się i wniosek o wyłączenie przepisów postępowania gospodarczego złożysz po upływie tygodnia od dnia doręczenia pouczenia, ale w terminie na złożenie Środka Zaskarżenia, to złożony wniosek nie odniesie oczekiwanego skutku z uwagi na złożenie go po upływie przewodzonego w KPC terminu zawitego, a Sąd prowadził będzie postępowanie na podstawie przepisów regulujących postępowanie gospodarcze.
Powyższe stanowisko potwierdza orzecznictwo, przykładowo wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 3.01.2022 r., VIII GC 131/21, LEX nr 3339341:
Sąd oddalił spóźniony wniosek pozwanych o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych. W art. 4586 § 2 k.p.c. wyznaczono stronom tygodniowy termin na złożenie takiego wniosku od dnia doręczenia pouczeń. W rozpoznawanej sprawie pozwani odebrali nakazy zapłaty wraz z pozwem i pouczeniami w dniu 5 listopada 2020 r. (k. 63-66), zaś sprzeciw wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych złożyli w dniu 18 listopada 2020 r. (k. 71), a więc z uchybieniem ustawowego terminu.
Pułapka ustawodawcy polega więc na tym, że termin na złożenie Środka Zaskarżenia jest w praktyce dłuższy niż termin na złożenie wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów postępowania gospodarczego. Dlatego tak istotne jest, aby po doręczeniu korespondencji z sądu pamiętać nie tylko o terminie na złożenie Środka Zaskarżenia, ale również wnikliwie przeanalizować dołączone pouczenia, pamiętając o:
- terminie na złożenie Środka Zaskarżenia (dłuższy, co do zasady dwutygodniowy termin);
- terminie na złożenie wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych (krótszy, tygodniowy termin).
W ocenie autora rozróżnienie powyższych terminów, ale również strukturę samego pouczenia, należy ocenić jednoznacznie negatywnie z następujących powodów:
- po pierwsze, pouczenie może wprowadzić w błąd nieświadomego, działającego bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika, przedsiębiorcę, który może błędnie przyjąć, że wniosek o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów postępowania gospodarczego może być złożony w terminie do złożenia Środka Zaskarżenia;
- po drugie, pozwany w terminie tygodnia może nie być w stanie ocenić czy korzystne jest dla niego prowadzenie postępowania na podstawie przepisów regulujących postępowanie gospodarcze. W terminie tygodnia musi bowiem ocenić twierdzenia oraz materiał dowodowy przedstawiony przez oponenta, jak również zebrać i zweryfikować własny materiał dowodowy. Dopiero powyższe pozwala ocenić zasadność prowadzenia postępowania na podstawie przepisów regulujących postępowanie gospodarcze.
Autorem artykułu jest Aplikant radcowski Dariusz Sot.