W dniu 16 września br., Rada Ministrów przyjęła przedłożony przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej. Zasadniczym celem ww. ustawy jest wypełnienie społecznego zapotrzebowania na bezpieczne i odporne środowisko cywilne w kontekście zagrożeń militarnych, w szczególności związanych z zagrożeniem ze strony Rosji.
Projekt przewiduje uproszczenie procesu planowania w zakresie ochrony ludności poprzez połączenie go z planowaniem prowadzonym w ramach zarządzania kryzysowego. Konstrukcja systemu ochrony ludności zostanie oparta m.in. o struktury: m.in: Państwowej Straży Pożarnej, Ochotniczych Straży Pożarnych czy organizacji pozarządowych.
Wśród głównych założeń projektu znalazły się:
- nałożenie na organy ochrony ludności obowiązku organizacji systemów monitorowania zagrożeń oraz powiadamiania, ostrzegania i alarmowania ludności w przypadku wystąpienia zagrożeń;
- utworzenie systemu przygotowania i realizacji masowych ewakuacji ludności oraz wyznaczania i przygotowania miejsc doraźnej dyslokacji;
- utworzenie systemu ewidencji, utrzymania i budowania schronów i ukryć doraźnych na potrzeby ludności, a także zapewnienie istotnego wsparcia finansowego w celu realizacji tych przedsięwzięć;
- przygotowanie społeczeństwa do właściwych zachowań w sytuacjach zagrożenia i umiejętności samoochrony;
- zdefiniowanie struktury, roli organów ochrony ludności na różnych szczeblach administracyjnych, takich jak gmina, powiat, województwo, kraj – określających zadania, kompetencje i współpracę;
- przeznaczanie minimum 0,3 proc. PKB na finansowanie ochrony ludności i obrony cywilnej.
Czynności opisane w projekcie ustawy obejmują działania mające na celu przygotowanie organów administracji publicznej do realizacji zadań związanych z ochroną ludności, obroną cywilną oraz reagowaniem na sytuacje. Powyższe działania realizowane będą przez odpowiednie organy i podmioty ochrony ludności, w zależności od rodzaju i skali zagrożeń oraz właściwości organu lub podmiotu.
W projekcie ustawy przewiduje się, że do organów ochrony ludności będą należeć: wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa, wojewoda, ministrowie kierujący działami administracji rządowej, minister właściwy do spraw wewnętrznych.
Z kolei do podmiotów ochrony ludności zaliczać się będą m.in.: Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej, ochotnicze straże pożarne czy też podmioty gospodarcze zapewniające podstawowe usługi społeczne.
Zgodnie z przyjętym projektem odpowiedzialność za ochronę ludności ma zostać przeniesiona z komendanta Państwowej Straży Pożarnej na ministra właściwego do spraw wewnętrznych. W przypadku ogłoszenia stanu wojny, zgodnie z art. 9 ust. 2 tejże nowelizacji, to właśnie minister będzie pełnił funkcję szefa obrony cywilnej. W nowelizacji przewidziano również utworzenie nowego organu o charakterze opiniodawczo-doradczym – Rządowego Zespołu Ochrony Ludności, który będzie funkcjonował przy Radzie Ministrów. Nowopowstały organ będzie pełnił kluczową rolę na szczeblu centralnym w zakresie informowania, ostrzegania oraz alarmowania społeczeństwa o zagrożeniach.
Projekt kładzie również duży nacisk na edukację w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej, szczególnie w kontekście informowania o możliwych i aktualnych zagrożeniach wpływających na bezpieczeństwo oraz zasadach postępowania w sytuacjach kryzysowych. Proces ten będzie realizowany przez system oświaty.
W ramach wprowadzonych zmian, utworzony ma zostać ponadto system bezpiecznej łączności państwowej w celu zapewnienia ciągłości funkcjonowania administracji państwowej oraz ochrony ludności w czasie pokoju i w czasie wojny. Operatorem systemu bezpiecznej łączności państwowej ma być minister właściwy do spraw wewnętrznych. Zakres sytemu ma objąć m.in.: jawną i niejawną łączność stacjonarną, infrastrukturę wideokonferencyjną czy bezpieczną łączność mobilną.
Projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej zakłada, że wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, wojewoda oraz minister właściwy do spraw wewnętrznych będą odpowiedzialni za opracowanie planów ewakuacji ludności do bezpiecznych miejsc na poziomie gminy, powiatu, województwa i kraju. Plany te będą stanowić załącznik funkcjonalny do planów zarządzania kryzysowego.
Przygotowane plany będą zawierać informacje o:
- liczbie osób przewidzianych do ewakuacji na danym obszarze;
- wykazie dóbr kultury i dziedzictwa narodowego przewidzianych do ewakuacji na danym obszarze;
- wykazie dróg i linii kolejowych przewidzianych do wykorzystania podczas ewakuacji;
- wykazie miejsc zakwaterowania przygotowanych na potrzeby przyjęcia ludności ewakuowanej;
- wykazie niezbędnych sił i środków transportowych niezbędnych do przeprowadzenia ewakuacji na danym obszarze.
W dniu 18 września 2024 r. projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej wraz z uzasadnieniem, został skierowany do Marszałka Sejmu. Dalsze prace nad projektem ustawy, w tym głosowanie nad jego przyjęciem, będą prowadzone przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej.
Autorem artykułu jest Aplikant adwokacki Piotr Lenart.
