Kontynuując cykl artkułów dotyczący fundacji rodzinnej, w niniejszej publikacji szczegółowo opisujemy czynności wymagane do powstania fundacji rodzinnej.
Podstawowe informacje dotyczące fundacji rodzinnej zostały przedstawione w pierwszym artykule – Fundacja rodzinna – informacje podstawowe
Procedura powstania fundacji rodzinnej
- Złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej
Pierwszym krokiem do założenia fundacji rodzinnej jest złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej. Fundatorem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Oświadczenie fundatora może zostać zawarte w akcie założycielskim lub testamencie.
Fundacja rodzinna ustanowiona w testamencie może mieć tylko jednego fundatora, co wynika wprost z dyspozycji art. 942 Kodeksu cywilnego, który wyklucza testamenty wspólne. Fundacja rodzinna ustanowiona w akcie założycielskim może mieć kilku fundatorów. Akt założycielski bądź testament zawierający oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej sporządza się w formie aktu notarialnego.
- Ustalenie statutu fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna działa w oparciu o ustalony przez fundatora statut sporządzony w formie aktu notarialnego. Fundator, a jeżeli fundatorów jest więcej niż jeden – fundatorzy ustalają statut w akcie założycielskim. Fundator, który powołuje fundację rodzinną w testamencie, ustala statut w testamencie.
Ustawodawca precyzuje elementy, które muszą zostać uwzględnione w statucie. Statut fundacji rodzinnej powinien określać:
1) nazwę fundacji rodzinnej;
2) siedzibę fundacji rodzinnej;
3) szczegółowy cel fundacji rodzinnej;
4) beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi uprawnień;
5) zasady prowadzenia listy beneficjentów;
6) zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta;
7) czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony;
8) wartość funduszu założycielskiego;
9) zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów fundacji rodzinnej, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w ustawie;
10) podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu fundacji rodzinnej w organizacji;
11) co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów;
12) zasady zmiany statutu;
13) przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Brak zawarcia w statucie wymienionych w ustawie elementów obligatoryjnych stanowi brak formalny i przesłankę do odmowy wpisu fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych.
Jednocześnie statut może, ale nie musi określać takie sprawy jak:
1) zasady współpracy lub współdziałania organów fundacji rodzinnej;
2) szczegółowe okoliczności rozwiązania fundacji rodzinnej;
3) wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji rodzinnej;
4) przewidywać utworzenie jednostki terenowej albo jednostek terenowych.
Katalog elementów fakultatywnych statutu nie ma charakteru zamkniętego.
- Sporządzenie spisu mienia
Do obowiązków fundatora należy również sporządzenie (w formie pisemnej) spisu mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego.
W spisie mienia fundator zamieszcza informację o prawach majątkowych wniesionych przez fundatora albo osoby inne niż fundator do fundacji rodzinnej, ze wskazaniem osoby wnoszącej mienie oraz z określeniem rodzaju i wartości każdego z wniesionych składników mienia, w wysokości określonej według stanu i cen z chwili ich wniesienia oraz ich wartości podatkowej.
Aktualizowaniem spisu mienia zajmuje się zarząd fundacji rodzinnej.
Spis mienia ma istotne znaczenie dla spraw majątkowych fundacji, wierzycieli, podmiotów uprawnionych do zachowku, beneficjentów oraz samego fundatora. Spis mienia jest również źródłem informacji dla organów skarbowych.
- Ustanowienie organów
Kolejnym etapem procedury jest ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut. Ustawa o fundacji rodzinnej wyróżnia trzy podstawowe organy fundacji – zarząd, radę nadzorczą oraz zgromadzenie beneficjentów. Spośród wymienionych organów jedynie rada nadzorcza jest organem fakultatywnym, należy jednak pamiętać, że utworzenie rady nadzorczej staje się obligatoryjne, jeżeli liczba beneficjentów przekracza 25 osób.
Zadania organów fundacji rodzinnej zostały opisane w Fundacja rodzinna – informacje podstawowe
- Wniesienie funduszu założycielskiego
Piątym warunkiem niezbędnym do powstania fundacji rodzinnej jest wniesienie funduszu założycielskiego. Wartość funduszu założycielskiego musi zostać określona w statucie oraz nie może być niższa niż 100.000 zł. Wniesienie funduszu założycielskiego należy do obowiązków fundatora. Niewniesienie funduszu założycielskiego o minimalnej wartości wiąże się z niezarejestrowaniem fundacji rodzinnej lub z jej rozwiązaniem przez sąd rejestrowy.
Należy zaznaczyć, że w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim fundusz założycielski należy wnieść przed wpisaniem fundacji rodzinnej do rejestru, natomiast w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie termin na wniesienie funduszu założycielskiego wynosi 2 lata od wpisania fundacji rodzinnej do rejestru.
- Wpisanie fundacji rodzinnej do rejestru
Ostatnim etapem wieńczącym procedurę powstania fundacji rodzinnej jest jej wpis do rejestru fundacji rodzinnych, który prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Z chwilą wpisu do rejestru fundacja rodzinna nabywa osobowość prawną.
Zgłoszenie fundacji rodzinnej do rejestru fundacji należy do obowiązków fundatora, jednak gdy fundację rodziną ustanowiono w testamencie – zgłoszenia dokonuje zarząd.
Opłata stała za rejestrację podmiotu w rejestrze fundacji rodzinnych wynosi 500 zł, natomiast opłata stała za dokonanie wpisu w rejestrze fundacji rodzinnych wynosi 250 zł.
Autorami artykułu są Radca prawny Zuzanna Łozińska oraz Młodszy prawnik Aleksandra Warpechowska.