Fundacja rodzinna w Polsce
W dniu 22 maja 2023 r. weszła w życie ustawa o fundacji rodzinnej. Od tego momentu można powoływać do życia i rejestrować fundacje rodzinne.
Instytucja fundacji rodzinnej, która jest już znana zagranicznym porządkom prawnym, ma na celu ułatwić przedsiębiorcom prowadzącym firmy rodzinne zabezpieczenie zgromadzonego majątku oraz sukcesję działalności.
Fundacja rodzinna ma zabezpieczyć finansowo członków rodziny fundatora, a jednocześnie realizować jego wizję prowadzenia biznesu oraz przyjęte wartości.
Osobowość prawna fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Rejestr fundacji rodzinnych prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Konstrukcja fundacji rodzinnej pozwala na formalne rozgraniczenie biznesu i rodziny – majątek rodzinny staje się własnością fundacji, jako odrębnego podmiotu.
Kto może zostać fundatorem?
Założycielem fundacji rodzinnej, czyli fundatorem, może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim (sporządzonym w formie aktu notarialnego) albo w testamencie. Fundator ma obowiązek wyposażyć fundację w mienie o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100.000 zł (tzw. fundusz założycielski).
Do innych obowiązków fundatora należy ustalenie statutu fundacji, który powinien określać szczegółowy cel jej działalności.
Fundację rodzinną ustanowioną w akcie założycielskim może założyć kilku fundatorów.
Fundacja utworzona w testamencie może mieć tylko jednego fundatora.
Organy fundacji rodzinnej
Ustawa o fundacji rodzinnej wyróżnia trzy podstawowe organy fundacji – zarząd, radę nadzorczą oraz zgromadzenie beneficjentów.
Do zadań zarządu należy:
- prowadzenie spraw fundacji rodzinnej oraz reprezentowanie jej;
- realizacja celów fundacji rodzinnej określonych w statucie;
- podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i wypłacalności fundacji rodzinnej;
- tworzenie, prowadzenie i aktualizowanie listy beneficjentów zgodnie z przepisami ustawy oraz zasadami zawartymi w statucie;
- informowanie beneficjenta o przysługującym mu świadczeniu;
- spełnianie świadczenia przysługującego beneficjentowi.
Utworzenie rady nadzorczej staje się obligatoryjne dopiero, jeżeli liczba beneficjentów przekracza 25 osób. Rada nadzorcza pełni funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień zawartych w statucie. Statut fundacji rodzinnej może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, w szczególności przewidywać, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem określonej czynności.
Zgromadzenie beneficjentów tworzą beneficjenci fundacji rodzinnej, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim. Rola zgromadzenia beneficjentów jest zbliżona do zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia w spółkach kapitałowych. Do głównych zadań zgromadzenia należy zatwierdzanie rocznych sprawozdań finansowych, udzielanie absolutorium zarządowi i radzie nadzorczej oraz podejmowanie decyzji w zakresie podziału zysku.
Zgodnie z założeniem ustawodawcy, beneficjentem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna lub organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego. Sam fundator fundacji również może być jej beneficjantem.
Prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację rodzinną
Ustawa o fundacji rodzinnej szczegółowo przedstawia zakres działalności gospodarczej, którą może prowadzić fundacja rodzinna, a jest to:
- zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
- najem, dzierżawa lub udostępnienie mienia do korzystania na innej podstawie;
- przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwo w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
- nabywanie i zbywanie papierów wartościowych i instrumentów pochodnych;
- udzielanie pożyczek beneficjentom, spółkom kapitałowym, w których fundacja posiada udziały lub akcje oraz spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik;
- obrót zagranicznymi środkami płatniczymi;
- działalność rolnicza i gospodarka leśna.
Istotna część dozwolonej działalności ma zatem charakter pasywno-inwestycyjny.
Podsumowanie
Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego instytucji fundacji rodzinnej było długo wyczekiwane przez przedsiębiorców. Praktyka funkcjonowania pokaże, czy przyjęta regulacja spełnia oczekiwania polskich firm rodzinnych. Samą ustawę należy jednak ocenić pozytywnie, mając na uwadze, że niejednokrotnie spory pomiędzy spadkobiercami doprowadzały do paraliżu znakomicie funkcjonujących wcześniej przedsiębiorstw. Niewątpliwie ustawa o fundacji rodzinnej wypełnia istotną lukę w krajowym systemie prawnym.
Autorami artykułu są Radca Prawny Zuzanna Łozińska oraz Młodszy prawnik Aleksandra Warpechowska.
