Najnowsza nowelizacja ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wpisuje się w trend odwracania skutków wcześniejszych – w ocenie praktyków i przedstawicieli doktryny -nietrafionych nowelizacji.
Do nowelizacji, która weszła w życie 30.06.2022 r., zawezwanie do próby ugodowej było jednym ze sposobów na przerwanie biegu przedawnienia roszczeń. Wniosek do sądu o zawezwanie przeciwnika do próby ugodowej traktowany był jako wymieniona w art. 123 § 1 KC, „każda czynność przed sądem”, która przerywa bieg przedawnienia.
Z uwagi na stosunkowo niską opłatę sądową jaka obowiązywała do 2019 r., zawezwania do próby ugodowej były niekiedy nadużywane przez wnioskodawców – wierzycieli, którzy składali je do sądu wyłącznie w celu przedłużenia (niekiedy wielokrotnie co do tej samej wierzytelności) terminu zaskarżalności wierzytelności.
Wierzyciele składali ponownie wnioski o zawezwanie do próby ugodowej, nawet jeśli w odpowiedzi na poprzedni wniosek o zawezwanie do próby ugodowej dłużnik jednoznacznie odmówił zawarcia ugody. W ten sposób roszczenia, których termin przedawnienia wynosił 3 lata, mogły być dochodzone po 5 lub 8 latach.
W celu ukrócenia procederu nowelizacja z dnia 21 sierpnia 2019 r. zmieniła dotychczas obowiązujące stawki opłat – tj. 40 zł dla roszczeń do 10.000 zł oraz 300 zł dla roszczeń powyżej 10.000 zł – w ten sposób, że w miejsce opłaty stałej wprowadziła opłatę w częściach ułamkowych, tj. piata część opłaty od pozwu. Niejako kompensując wzrost opłaty, ustawodawca przewidział w art. 186 KPC, że jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw lub zarzuty od nakazu zapłaty, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
Od czerwca 2022 r. zawezwanie do próby ugodowej nie przerywa a jedynie zawiesza bieg terminu na czas trwania postępowania pojednawczego.
Najnowsza nowelizacja ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która wejdzie w życie w dniu 28 września 2023 r wprowadza odrębne zasady ponoszenia opłat za zawezwanie do próby ugodowej dotyczącej roszczeń majątkowych i roszczeń niemajątkowych. Zawezwanie do próby ugodowej w sprawie roszczeń niemajątkowych w dalszym ciągu będzie podlegało opłacie w części ułamkowej, tj.1/5 opłaty od pozwu nie mniej niż 100 zł, natomiast jak wynika z art. 23a UKSC, zawezwanie do próby ugodowej w sprawie roszczeń majątkowych będzie podlegało opłacie stałej, tj.120 zł dla roszczeń o wartości przedmiotu do 20.000 zł i 140 zł dla roszczeń o wartości przedmiotu powyżej 20.000 zł.
Zmianę – a w zasadzie przywrócenie zasad opłacania wniosków sprzed nowelizacji z 2019 r. – należy ocenić pozytywnie. Wydaje się, że powodem, dla którego strony decydują się na zawezwanie do próby ugodowej w miejsce pozwu o zapłatę, jest faktyczny i przejściowy brak środków na pokrycie kosztów sądowych opłaty sądowej i kosztów obsługi prawnej procesu. Niekiedy to zawinione działanie dłużnika prowadzi do utraty zdolności do pokrywania kosztów sądowych przez wierzyciela, a w takiej sytuacji dłużnik nie powinien odnosić dodatkowych korzyści ze swojego nagannego zachowania.
Aktualny pozostaje wymóg wprowadzony nowelizacją z dnia 7 listopada 2019 r. zwięzłego oznaczenia sprawy i przedstawienia propozycji ugodowych, dzięki któremu uczestnik jest w stanie podjąć świadomą decyzję w zakresie ugody, a wnioskodawca musi skonkretyzować swoją propozycję ustępstw. Rozwiązanie to przynajmniej częściowo eliminuje przypadki wniosków o zawezwanie do próby ugodowej złożonych pomimo braku rzeczywistej woli zawarcia ugody.
Autorem artykułu jest Adwokat Aleksandra Bobińska.
