2024-10-22

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w dniu 17 października 2024 r. wydał bardzo ważny wyrok dotyczący możliwości zastosowania podpisu elektronicznego w postępowaniach sądowych. Sprawa rozpatrywana przez TSUE dotyczyła kwestii odmowy przyjęcia przez polski sąd pisma procesowego podpisanego elektronicznie z powodu braku odpowiedniego systemu teleinformatycznego.

Kluczowa teza wyroku – pismo z podpisem elektronicznym można złożyć w sądzie wyłącznie, gdy sąd dysponuje odpowiednim do jego odczytania system teleinformatycznym

Najważniejszą tezą wyroku TSUE w sprawie sygn. C-302/23 jest potwierdzenie, że podpis elektroniczny, zarówno zwykły, jak i kwalifikowany, nie może być odrzucany wyłącznie z tego powodu, że jest elektroniczny, a nie osobisty (odręczny). Wynika to z unijnych przepisów, a w szczególności z art. 25 ust. 1 rozporządzenia nr 910/2014 (eIDAS), które wprowadza zasadę niedyskryminacji dokumentów elektronicznych. TSUE podkreślił jednak, że państwa członkowskie mają prawo regulować zasady stosowania podpisu elektronicznego w postępowaniach sądowych, a skuteczność podpisu elektronicznego jest uzależniona od dostępności odpowiednich systemów teleinformatycznych w sądach.

Skutki wyroku TSUE w sprawie sygn. C-302/23 dla praktyki postępowania sądowego

Orzeczenie TSUE wydane w sprawie sygn. C-302/23 w praktyce będzie miało ogromny wpływ na sposób, w jaki sądy w państwach członkowskich UE, w tym w Polsce, będą uznawać dokumenty podpisane elektronicznie za skutecznie lub nieskutecznie wniesione w postępowaniach sądowych. Choć wyrok TSUE wydany w sprawie sygn. C-302/23 potwierdza, że podpis elektroniczny nie może być dyskryminowany w porównaniu z podpisem osobistym (odręcznym), to jednocześnie TSUE uznał, że kraje członkowskie mogą wprowadzać wymogi techniczne dotyczące sądowych systemów informatycznych. Oznacza to, że w praktyce:

  • Podpis elektroniczny nie zawsze będzie wywoływał skutki prawne w sądach. Wniesienie do sądu pisma podpisanego elektronicznie nie będzie przez sąd respektowane i uznawane za wniesione skutecznie, bez braków, jeśli w danym sądzie lub w ogóle w systemie sądownictwa nie funkcjonuje system informatyczny pozwalający na skuteczne (tzn. wywołujące skutki prawne/ważne) wnoszenie do sądu pism podpisanych elektronicznie.
  • Przepisy krajowe będą miały kluczowe znaczenie. Państwa członkowskie mogą ustanowić prawo, zgodnie z którym dokumenty podpisane elektronicznie muszą być składane za pośrednictwem określonych systemów teleinformatycznych (np. polski Portal Rejestrów Sądowych), a nie za pomocą np. zwykłej skrzynki mailowej (zwykła skrzynka mailowa nie jest tego typu systemem informatycznym). Takie prawo krajowe jest zgodne z prawem Unii Europejskiej.
  • Krajowy wymóg wnoszenia pism podpisanych osobiście nie narusza prawa Unii Europejskiej. TSUE w wyroku wydanym w sprawie sygn. C-302/23 nie dopatrzył się niezgodności polskiego Kodeksu postępowania cywilnego („KPC”) z prawem Unii Europejskiej, pomimo że art. 125 KPC przewiduje, że wnoszenie do sądu pism drogą elektroniczną jest możliwe wyłącznie w poszczególnych rodzajach spraw, a nie we wszystkich sprawach.

Zagadnienia prawne poruszone w wyroku TSUE w sprawie sygn. C-302/23

Wyrok TSUE wydany w sprawie sygn. C-302/23 odnosi się do kilku istotnych kwestii prawnych:

  • Podpis elektroniczny w świetle rozporządzenia nr 910/2014 – TSUE odniósł się do art. 25 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia, które nakłada na państwa członkowskie obowiązek uznawania podpisów elektronicznych. Jednakże rozporządzenie to nie narzuca obowiązku przyjmowania przez sądy pism procesowych podpisanych elektronicznie, jeśli nie dysponują one odpowiednim systemem informatycznym.
  • Prawo krajowe, a unijne przepisy – w omawianym przypadku TSUE odniósł się do polskich przepisów, a zwłaszcza art. 125 § 2(1a) KPC, który przewiduje, że pisma procesowe mogą być składane drogą elektroniczną jedynie za pośrednictwem specjalnych systemów informatycznych, którymi dysponują sądy. Wyrok potwierdza zgodność tych przepisów z prawem unijnym, o ile państwo członkowskie zapewnia równoważne alternatywy dla składania pism drogą tradycyjną.
  • Niedyskryminacja dokumentów elektronicznych – TSUE wyraźnie podkreślił, że dokumenty podpisane elektronicznie nie mogą być dyskryminowane wyłącznie z powodu ich elektronicznej formy podpisu. Jeśli sąd nie przyjmie pisma wniesionego elektronicznie dlatego, że nie dysponuje systemem informatycznym umożliwiającym przyjmowanie do spraw pism elektronicznych, to nie stanowi to dyskryminowania pism wyłącznie z powodu ich elektronicznej formy, ponieważ w tym wypadku występuje tu również inny, ważny powód nierespektowania takich pism.

Wnioski dla praktyki prawnej

Kluczowym wnioskiem płynącym z wyroku TSUE wydanym w sprawie o sygn. C-302/23 jest to, że podpis elektroniczny, mimo swojej rosnącej popularności i znaczenia, nie daje jeszcze pełnej gwarancji jego uznania w postępowaniach sądowych, jeśli infrastruktura teleinformatyczna danego sądu nie jest odpowiednio rozwinięta. Państwa członkowskie Unii Europejskiej, w tym Polska, powinny więc inwestować w nowoczesne systemy sądowe, aby w pełni wykorzystać potencjał cyfryzacji w wymiarze sprawiedliwości.

Strony postępowań w sprawach toczących się w sądach, w których nie został utworzony odpowiedni system informatyczny, niestety muszą dostosować się do tego stanu i respektować brak możliwości wnoszenia pism z podpisem elektronicznym oraz mieć świadomość, że w przypadku złożenia pisma z podpisem elektronicznym nie wywoła ono jakichkolwiek skutków prawnych.

Rekomendacje dotyczące wnoszenia do sądu pism podpisanych elektronicznie

W kontekście wyroku TSUE z 17 października 2024 r. w sprawie C-302/23 rekomendujemy wnoszenie do sądu pism podpisanych elektronicznie wyłącznie wtedy, gdy:

  • dany sąd posiada odpowiedni system informatyczny umożliwiający skuteczne (wywołujące skutki prawne) wnoszenie do spraw pism podpisanych elektronicznie oraz
  • umożliwiają to zarówno przepisy dot. konkretnego postępowania (jak np. przepisy dotyczące postępowań rejestrowych, zgodnie z którymi postępowania rejestrowe toczą się wyłącznie elektronicznie).

Przed złożeniem pisma z podpisem elektronicznym za każdym razem należy zatem:

  • upewnić się, czy dany sąd dysponuje odpowiednim systemem informatycznym, umożliwiającym skuteczne wnoszenie pism podpisanych elektronicznie oraz
  • upewnić się, czy w danym sądzie nie wystąpiła akurat awaria tego systemu informatycznego.

Tego typu informacje powinny być dostępne są na stronie internetowej danego sądu. Przykładowo, Sąd Apelacyjny w Warszawie wprost informuje, że nie dysponuje systemem informatycznym umożliwiającym skuteczne wnoszenie pism podpisanych elektronicznie.

Nasze doświadczenia pokazują, że niejednokrotnie strony i uczestniczy różnych postępowań sądowych na różne sposoby próbowali wnieść do sprawy pismo podpisane elektronicznie, nawet gdy dany sąd nie dysponował odpowiednim systemem informatycznym do wnoszenia pism podpisanych elektronicznie. Jednym z przykładów próby wniesienia przez stronę pisma podpisanego elektronicznie było złożenie w sądzie wydrukowanego pisma podpisanego elektronicznie oraz dołączenie do „papierowego” pisma zewnętrznego nośnika elektronicznego (pendrive lub płyta CD), zawierającego plik z danym pismem podpisanym elektronicznie. Innym przykładem było wniesienie przez profesjonalnych pełnomocników pierwszego pisma w sprawie, podpisanego przez nich osobiście. Do pisma dołączono pełnomocnictwo podpisane elektronicznie (w formie pliku podpisanego elektronicznie zamieszonego na pendrivie załączonym do pisma).

W takich przypadkach sądy na ogół bardzo sceptycznie podchodziły do tego typu działań i wzywały do uzupełnienia braków formalnych, poprzez nadesłanie pisma bądź pełnomocnictwa podpisanego osobiście (odręcznie).

Wyrok TSUE wydany w sprawie o sygn. C-302/23 bez wątpienia spowoduje zawężenie wykładni przepisów dotyczących możliwości wnoszenia do sądów pism w formie elektronicznej oraz pism papierowych, do których dołączony jest nośnik z plikiem zawierającym podpis elektroniczny. Wobec powyższego sądy zaczną najprawdopodobniej podchodzić do przedmiotowej kwestii bardziej rygorystycznie i będą dopuszczały wnoszenie pism podpisanych elektronicznie wyłącznie wtedy, kiedy w danym sądzie funkcjonował będzie odpowiedni system informatyczny.

 

Autorem artykułu jest Młodszy prawnik Mateusz Sierzan.

Udostępnij

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *