Dnia 14 marca 2024 r. weszła w życie kolejna część zmian przepisów Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego („KPC”), wprowadzonych na mocy przepisów ustawy z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1860) („Ustawa nowelizująca”). Głównym celem przedmiotowej nowelizacji było uregulowanie spraw dotyczących informatyzacji sądownictwa, w szczególności wprowadzenie na stałe do procedury cywilnej rozwiązań wprowadzonych w okresie pandemii COVID-19.
Poniżej omówione zostały najważniejsze zmiany procedury cywilnej, wprowadzone Ustawą nowelizującą.
Obowiązek posiadania przez profesjonalnego pełnomocnika konta w Portalu Informacyjnym
Ustawa nowelizująca KPC, wprowadziła obowiązek posiadania przez profesjonalnych pełnomocników konta w Portalu Informacyjnym Sądów Powszechnych. Obowiązek ten wynika z wprowadzonego nowelizacją art. 1311a KPC, zgodnie z którym –
W razie niemożności doręczenia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, sąd doręcza adwokatowi, radcy prawnemu, rzecznikowi patentowemu, prokuratorowi, organowi emerytalnemu określonemu przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej pisma sądowe, wyłącznie poprzez umieszczenie ich treści w portalu informacyjnym w sposób umożliwiający uzyskanie przez odbiorcę dokumentu potwierdzającego doręczenie. Nie dotyczy to pism, które podlegają doręczeniu wraz z odpisami pism procesowych stron lub innymi dokumentami niepochodzącymi od sądu, chyba że sąd dysponuje ich kopią utrwaloną w postaci elektronicznej.
W związku z tym obowiązkiem, również do ustawy prawo o adwokaturze wprowadzany został art. 37d., zgodnie z którym adwokat wykonujący zawód obowiązany jest posiadać konto w portalu informacyjnym, analogicznie został wprowadzony art. 2211 ustawy o radcach prawnych, zgodnie z którym radca prawny wykonujący zawód obowiązany jest posiadać konto w portalu informacyjnym.
Co więcej, jeżeli adwokat, radca prawny nie będzie miał konta w portalu informacyjny, to sąd będzie miał możliwość zawiadomienia właściwych organów samorządu o nie wypełnieniu obowiązku przez pełnomocnika, a tym samym działaniu na szkodę klienta.
Doręczenia przez portal informacyjny
E-doręczenia wprowadzone Ustawą nowelizującą KPC zostały szczegółowo omówione tutaj.
Przeglądanie akt za pośrednictwem portalu informacyjnego.
Skutkiem informatyzacji sądownictwa wprowadzonej Ustawą nowelizującą KPC jest także umożliwienie przez ustawodawcę przeglądania akt spraw, jak również udostępnianie stronom i uczestnikom postępowania odpisów, kopii (o ile sąd dysponuje ich kopią utrwaloną w formie elektronicznej) i wyciągów z akt za pośrednictwem portalu informacyjnego.
Posiedzenia zdalne
Od dnia 14 marca 2024 r. instytucja rozpraw zdalnych została trwale powiązana z postępowaniem cywilnym. Szczegółowe informacje w zakresie zmian KPC dotyczących rozpraw zdalnych wprowadzonych Ustawą nowelizującą zostały omówione tutaj.
Przeprowadzenie dowodu podczas posiedzenia zdalnego
Ustawodawca poza wprowadzeniem do procedury cywilnej posiedzeń zdalnych, wprowadził także możliwość przeprowadzeniu dowodu na odległość w ramach posiedzenia zdalnego. Jednakże nie może się temu sprzeciwiać charakter dowodu. O przeprowadzenie dowodu na odległość powinna wnieść strona postępowania we wniosku. Natomiast druga strona w terminie 7 dni od dnia uzyskania informacji o zamiarze przeprowadzenia zdalnego przesłuchania świadka może wnieść sprzeciw. W sytuacji skutecznego wniesienia sprzeciwu, sąd wezwie świadka do stawiennictwa na sali sądowej.
Przedstawienie akt sprawy lub kopii biegłemu sądowemu za pośrednictwem portalu
Również na biegłych sądowych został nałożony obowiązek posiadania konta w portalu informacyjnym, co zostało wprowadzone art. 157 § 1a Ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Umożliwi to przedstawienie akt sprawy biegłemu za pośrednictwem portalu informacyjnego, co na pewno przyśpieszy oraz usprawni sporządzenie opinii. Dodatkowo biegły sądowy również będzie mógł być przesłuchany w formie zdalnej, jednakże inaczej niż w przypadku przesłuchania świadków, sprzeciwu nie można wnieść co do zdalnego przesłuchania biegłego.
Umożliwienie mediatorowi przeprowadzenia posiedzenia mediacyjnego w formie zdalnej.
Ustawa nowelizująca dokonała także informatyzacji postępowania mediacyjnego. Do art. 18311 KPC zostało dodane zdanie trzecie w brzmieniu – Mediator może przeprowadzić posiedzenie mediacyjne przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość, jeżeli strony wyrażą na to zgodę.
Jednoosobowy skład sędziowski w postępowaniu apelacyjnym.
Zgodnie z obowiązującą dotychczas zasadą sprawy w II instancji rozpoznawane były w składzie trzyosobowym. Natomiast Ustawa nowelizująca wprowadziła do procedury cywilnej nową zasadę, zgodnie z którą sprawy w II instancji rozpoznaje skład jednoosobowy.
Od tej reguły istnieje jednak wyjątek, sąd II instancji w składzie trzyosobowym rozpoznaje sprawy:
- o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia choćby w jednej z wniesionych apelacji przekracza milion złotych;
- rozpoznawane w I instancji przez sąd okręgowy jako sąd właściwy rzeczowo;
- rozpoznawane w pierwszej instancji w składzie trzech sędziów, jeśli taki skład wynikał z zarządzenia prezesa sądu wydanego z uwagi na szczególną zawiłość lub z uwagi na precedensowy charakter sprawy.
Podsumowanie
Omawiana nowelizacja KPC wprowadziła na stałe do procedury cywilnej część rozwiązań przyjętych w oparciu o przepisy ustawy epizodycznej, które zostały wprowadzone podczas pandemii COVID-19. Również Ustawa nowelizująca w znaczący sposób dokonała informatyzacji sądownictwa, co w przyszłości powinno skutkować usprawnieniem pracy sądów oraz skróceniem czasu trwania postępowań. Należy też dostrzec, że wprowadzone przez ustawodawcę zmiany mają na celu w znaczący sposób ułatwienie stronom oraz pełnomocnikom kontaktu z sądem.
Autorem artykułu jest Młodszy prawnik Aleksandra Warpechowska.